Laatst stond ik bij de boekenkast en viel mijn oog op een boek dat ik dit jaar in Engeland kocht. Het heet ‘The Medieval Cookbook’ en bevat, hoe kan het ook anders, recepten uit de middeleeuwen. Toen ik het weer eens doorbladerde, kwam ik ook vleesrecepten tegen. Omdat mijn hersenen soms gekke gedachtensprongetjes maken, moest ik toen denken aan wat mijn docent Oud- en Middelengels me op de universiteit ooit vertelde over de oorsprong van de Engelse woorden voor vlees – ik bedoel, kijk eens naar onderstaande woordenlijst…
Cow => beef
Pig => pork
Calf => veal
Deer => venison
Sheep => mutton
De woorden aan de linkerkant lijken in de verste verte niet op de woorden aan de rechterkant. In het Nederlands plakken we achter de naam van het dier braaf het woord ‘vlees’. Zoals uit het rijtje hierboven blijkt, doen de Engelsen het lekker anders en hebben ze één woord voor het dier zelf en één woord voor het vlees van het beestje. Waarom? Daarom.
Nu even serieus. Waarom dit zo gegroeid is, heeft te maken met de Slag bij Hastings, de usual suspect in dit blog. Nadat de Franssprekende Normandiërs deze slag hadden gewonnen en dus de dienst gingen uitmaken in Engeland, veranderde er in taalkundig en sociaal opzicht enorm veel. En laat nu de benamingen voor vlees een prachtig voorbeeld van deze ontwikkeling zijn.
In het rijtje hierboven zijn de woorden aan de linkerkant van Angelsaksische oorsprong en de woorden aan de rechterkant van Frans-Normandische oorsprong. Je zou dus kunnen beargumenteren dat de Angelsaksen de dieren vooral hoedden en verzorgden en dat de Normandiërs de dieren aten. Dat is op zich nog niet zo’n heel gekke gedachte. Stel, je bent Angelsaksisch van oorsprong. Zelf heb je een paar schapen, die je voornamelijk voor de melk en de wol houdt. Die ga je dan niet zomaar slachten, want dan heb je geen melk en wol meer. Bovendien kost een schaap geld en zo rijk ben je niet. Je Normandische heer maakt het daarentegen niet zoveel uit: geld genoeg. Dus van een schapenbout meer of minder kijkt hij echt niet op. Het lijkt daarom logisch dat de Normandiërs een dikkere vinger in de pap hadden wat betreft naamgeving aan vlees.
Bronnen:
Black, Maggie. The Medieval Cookbook. 1992. Londen: The British Museum Press, 2012.
http://www.etymonline.com/index.php?term=chicken
http://english.stackexchange.com/questions/85638/normans-vs-saxons-cow-beef-sheep-mutton-chicken
http://www.personal.utulsa.edu/~marc-carlson/history/cattle.html
http://www.thefinertimes.com/Middle-Ages/farming-in-the-middle-ages.html